استجابت و اجابت دعا از مهمترین مسائلی است که در ادیان محتلف همواره مورد توجه بوده است. بر اساس آیات قرآن، خداوند متعال همیشه در حال شنیدن دعاهای مردم است و آنها را اجابت می کند. با این حال، گاهی شبهاتی از سوی مردم مطرح میشود مبنی بر این که دعاهای ما اجابت نمیشود و… .
اگر شما هم از آن دسته از افرادی هستید که فکر میکنید دعاهایتان اجابت نمی شود، با ما همراه باشید تا این مسئله را باهم بررسی کنیم. برای این که بدانیم چرا دعاهایمان اجابت نمیشود، ابتدا باید معنای اجابت را بدانیم تا مسئله برایمان روشن شود: اجابت در لغت یعنی جواب دادن، و آن معنایی فراتر از برآوردن حاجت و اعطای خواسته ها دارد. معنای دیگر اجابت، برآوردن حاجات و اعطای خواسته های بندگان است.
اجابت، صرفا به معنای عطا و دادن حاجت نیست، چراکه چه بسا خیلی از دعاهای ما شرایط و یا صلاحیت برآورده شدن و تحقق آنی نداشته باشند؛ در این صورت، بازهم خدا جواب دعای ما را داده و نسبت به دعای ما بی تفاوت نیست. برای این که مسئله روشن تر شود، با ما همراه باشید.
از توصیه های امیر مؤمنان به فرزندش حسن بن علی (علیهما السلام) که پس از جنگ صفین در حاضرین برای او نوشت:
پس هر زمانی که خواستی با دعا درهای نعمتش را باز میکنی و بارانهای رحمتش را نازل میکنی. پس کندی اجابتش تو را ناامید نکند زیرا عطا و بخشش الهی به اندازه نیت است.
خدا تنها در صورتی که دعای بندگان با حکمت خداوندی تعارض نداشته باشد، دعای آنها را اجابت میکند (گاهی بر اساس سنتهای الهی و یا اعمال بندگان، مصلحت ها و موانعی برای اجابت دعا ایجاد می شود که موجب تغییر نوع اجابت، تغییر در زمان و یا روند آن خواهد شد) لازم است این نکته را بدانیم که اجابت دعاهایمان قطعی است، درصورتی که شرایط و آداب دعاکردن را بجا آورده باشیم و مانعی در سر راه نباشد.
امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمودند: به درستی که کرم خداوند سبحان، حکمتش را از بین نمیبرد ازاینرو در هر دعایی اجابت واقع نمیشود.
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: گاهی بنده خدا دعا می کند و خداوند بلندمرتبه به دو فرشته میفرماید: او را اجابت کردم ولی او را با حاجتش نگاه دارید زیرا من دوست دارم صدایش را بشنوم و گاهی بنده خدا دعا می کند و خداوند بلندمرتبه میفرماید: با شتاب حاجتش را بدهید زیرا من از صدایش بدم می آید.
مراحل دعا کردن چگونه است؟
۱. اذن دعا کردن (که به همه انسان ها داده است):
امام سجاد (علیه السلام) فرمودند: از بزرگترین نعمتها[ی تو] بر ما، جارى شدن یاد تو بر زبان ما و اجازه دادنت به ما براى خواندن تو است.
۲. توفیق دعا کردن (که خدا یاد خود را به قلب انسان الهام می کند تا مخصوصا در گرفتاری ها دعا کند)
۳. توجه قلبی به خدا و نیت خالص: به زبان آوردن الفاظ دعا (ابتدا خدا را با اسمای حسنایش صدا زده و رحمتش را جلب میکند و سپس خواسته های خود را بیان می کند)
۴. صلوات فرستادن بر پیامبر و اهل بیت ایشان (برای باز شدن راه اجابت دعا): از پیامبر اسلام روایت شده است که حضرت فرمودند: هیچ دعایی نیست مگر اینکه بین آن دعا و آسمان حجابی است تا اینکه بر محمد و خاندان او صلوات فرستاده شود. پس هنگامی که این کار را انجام داد حجاب شکافته میشود و دعا داخل میشود و اگر آن کار انجام نشود دعا بالا نمی رود. استجابت دعا (در این مرحله برخی عوامل موجب سرعت استجابت و برخی موانع مانع اجابت دعا میشوند)
خدا در هر حالی از بشر، خبر دارد و از رگ گردن به انسان نزدیکتر است و دوست دارد حاجات بندگان به سوی او انتشار یابد (و لکنه یحب أن تبث إلیه الحوائج).
در ادامه این مقاله، به بررسی عوامل و موانع استجابت دعا پرداخته شده است.
مهمترین عوامل و موانع اجابت دعا
گناه و معصیت و عدم توبه
گناه و عدم توبه از مهمترین موانع استجابت دعا می‌باشد. اگر فردی گناه کرده باشد و به توبه نپردازد، دعایش به راحتی پذیرفته نخواهد شد. بر اساس آیات قرآن، خداوند متعال به دعاهای کسی که به گناه خود پایبند باشد و توبه نکند، پاسخ نخواهد داد. بنابراین، اولین قدم برای استجابت دعا توبه و پاکسازی روحی است.گناه راه استجابت دعا و درهای فضل و رحمت الهی را می بندد و موجب خشم خدا می شود.
کناهانی که مانع اجابت دعا هستند:
حق الناس، ادا نکردن حق خداوند، سبک شمردن نماز، نگاه حرام به حریم مؤمنان، تأیید ظالم، ترک امر به معروف و نهی از منکر، قطع رحم، اصرار سخنچینی، نیت بد، پلیدی باطن، نفاق با برادران، باور نداشتن اجابت [دعا]، تأخیر نمازهاى واجب تا آنکه وقت آن بگذرد، نزدیک نشدن به خداى بلندمرتبه به وسیله نیکی و صدقه، بدزبانی، فحش در گفتار و مال حرام و… .
عملکرد نادرست
کسی که دعا کند و برای رسیدن به خواسته اش هیچ تلاشی نکند مانند کسی است که میخواهد با کمان هدفی را بزند ولی کمانش زه ندارد (چنین انسانی خود را مسخره کرده و مبغوض خداست).
مثلا در موارد زیر دعای انسان مستجاب نمی شود:
۱) در مورد طلاق دادن زن ناسازگار یا تغییر مکان زندگی برای خلاص شدن از شر همسایه بد اگر فقط دعا کند بدون اینکه عملی انجام دهد، دعایش مستجاب نمی شود.
۲) نعمتی که پروردگار در اختیارش قرار داده است را از بین ببرد و از خدا بخواهد که دوباره به او باز گرداند.
۳) کسی ۱به افرادی که قابل اعتماد نیستند اعتماد کند و به آنها مالی را بسپارد و آن مال از بین برود.
۴) بدون شاهد گرفتن، مالش را قرض بدهد. (مردى که مالی دارد و آن را بدون مدرک و گواه به کسی قرض دهد، پس خدای متعال به او میفرماید: مگر به تو دستور ندادم که [هنگام قرض دادن] شاهد بگیرى؟)
زمان و مکان نامناسب
امام صادق فرمودند:
خانه ای که در آن آوازهای حرام خوانده میشود، خانه ای است که در آن کسی از فاجعه در امان نیست و دعا در آن مستجاب نمیشود و فرشتگان به آن داخل نمی شوند
رعایت نکردن برخی آداب و شرایط دعا
عدم رعایت این موارد مانع اجابت دعاست: شناخت خداوند ، شناخت وسیله، پاکی باطن، نیت داشتن در دعا، درخواست منصفانه، توجه قلبی در هنگام دعا و ریا نکردن، امید داشتن به خدا، قطع امید از غیرخدا، تلفظ درست کلمات، شروع دعا با نام خدا و تمجید و تحمید و تسبیح و تهلیل و ثنا و صلوات بر پیامبر اسلام و اهل بیت ایشان: و اقرار به گناهان .
نافرمانی پدر و مادر
نافرمانی پدر و مادر نیز از موانع استجابت دعا است. اگر فردی به پدر و مادر خود نافرمان باشد، خداوند متعال به دعای آن فرد پاسخ نمی‌دهد. بنابراین، باید در اینجا به اصلاح رفتار و نافرمانی پدر و مادر بپردازیم تا بتوانیم دعاهایمان را بهتر به خداوند متعال برسانیم.
عدم صدق و اخلاص
صدق و اخلاص از مهمترین شرایط استجابت دعا است. اگر فردی در دعاهای خود صادق و صریح نباشد و با قلبش به خداوند متعال پناه نبرده باشد، دعایش به راحتی پذیرفته نخواهد شد. برای رسیدن به اخلاص و صدق در دعا، باید از دلیل واقعی دعا برای رسیدن به خداوند متعال آگاه باشیم و از دعاهای بی‌معنی و تکراری خودداری کنیم.
عدم تلاش و کوتاهی در انجام واجبات
طبق آموزه های دین اسلام، انجام واجبات و ترک محرمات یک اصل اساسی بوده و عدم رعایت آن خیلی از درها را می تواند به روی ما ببندد. تلاش و کوشش در انجام عبادات نیز از عوامل استجابت دعا است. این طبیعی است که فردی که در انجام دستورات خداوند دقت داشته و مواظبت می کند، نزد خداوند از جایگاه و مقام بالاتری قرار دارد نسبت به کسی که حتی حواسش به نماز خواندنش هم نیست، چه برسد به دیگر مسائل.
۶- عدم ارتباط با خداوند متعال: ارتباط با خداوند متعال و آگاهی از اسماء و صفات او نیز از عوامل استجابت دعا است. خداوند متعال دارای اسماء و صفات بسیار زیادی است و شایسته است هرچه در توان داریم خداوند را با اسماء و صفاتش صدا بزنیم. این نیز یکی از راه های استجابت بهتر دعا است.
